آیا تا به حال در هنگام دفع مدفوع با مشکل مواجه شده‌اید؟ آیا تجربه‌ای از کاهش حجم مدفوع، مدفوع‌های سفت و خشک و یا مشکل در دفع آن داشته‌اید؟ اگر پاسختان بله است، احتمالا با مشکلی شناخته شده به نام یبوست روبرو هستید. یبوست، یکی از مشکلات شایع در دستگاه گوارش است که برای بسیاری از افراد آشناست. این مشکل می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی شدیدی شود و در برخی موارد، زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهد.
اما چه عواملی می‌توانند به بروز یبوست منجر شوند؟ آیا راهکارهایی برای درمان آن وجود دارد؟ در این مقاله از اقتصاد کلان ، به بررسی علت‌ها، نشانه‌ها و راهکارهای درمان یبوست خواهیم پرداخت.
بیماری یبوست و علل آن
الگوهای حرکت مدفوع از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است. تعداد دفعات معمول برای دفع کردن مدفوع از سه بار در روز تا سه بار در هفته است. بنابراین مهم است که بدانید چه مقداری برای شما عادی است.
در کل، بیماری یبوست زمانی رخ می‌دهد که مدفوع به طور آهسته از روده بزرگ یا کولون، عبور می‌کند. در این صورت بدن آب آن را بیش از حد جذب خواهد کرد و در نتیجه مدفوع خشک و سفت می‌شود و دفع آن به سختی انجام خواهد شد. برخی از دلایل ابتلا به یبوست شامل موارد زیر است:
۱. سبک زندگی غلط
یکی از دلایل اصلی ابتلا به یبوست، سبک زندگی غلط و روتین نامناسب است که برخی از موارد آن را در ادامه بررسی خواهیم کرد:
- عدم مصرف مقدار کافی از مایعات
- عدم مصرف فیبر کافی
- بی‌تحرکی و ورزش نکردن
- عدم تخلیه مدفوع در زمان صحیح
۲. مصرف برخی از داروها
یبوست ممکن است عارضه جانبی برخی داروها، به ویژه مسکن‌های ضد درد اپیوئیدی باشد. داروهای دیگری که ممکن است باعث یبوست شوند، شامل موارد زیر هستند:
- داروهای فشار خون بالا
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد حساسیت
- داروهای مربوط به سیستم عصبی
۳. مسدودیت در کولون یا رکتوم
صدمه‌ها یا تغییرات در بافت‌های کولون یا روده بزرگ می‌توانند مانع عبور راحت مدفوع شوند. همچنین، وجود تومور در روده بزرگ یا سایر بخش‌های سیستم گوارشی نیز می‌توانند از دلایل بروز یبوست به حساب بیایند.
۴. عوامل دیگری که موجب بروز بیماری یبوست می‌شود
عوامل زیادی می‌توانند بر کار عضلات، عصب‌ها یا هورمون‌های مرتبط با حرکات مدفوع تاثیر بگذارند. یبوست مزمن ممکن است با هر نوع عاملی مرتبط باشد، از جمله:
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- دیابت
- اسکلروز چندگانه
- اختلال یا آسیب عصبی
- تیروئید بیش فعال، که به آن هیپرتیروئیدی هم می‌گویند.
- بیماری پارکینسون
- بارداری
- تیروئید کم‌کار
- ضعیف شدن عضلات لگن
- آسیب نخاعی
- تنگی روده بزرگ
- پارگی‌های ریز در پوست اطراف مقعد
علائم و نشانه‌های یبوست
۱. کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته.
۲. مدفوع سفت و یا خشک.
۳. تلاش، تنش و یا درد در هنگام عبور مدفوع.
۴. احساس عدم تخلیه کامل مدفوع پس از دفع.
۵. احساس مسدود بودن در منطقه رکتوم، کولون یا راست روده.
در صورتی که این علائم و نشانه‌های یبوست برای مدت طولانی و به صورت مداوم وجود داشته باشند و با روش‌های خانگی قابل کنترل نباشند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت یبوست را تشخیص داده و درمان مناسب را شروع کنید.
راهکارهای درمان یبوست
درمان یبوست معمولا با تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی آغاز می‌شود که هدف آن افزایش سرعت حرکت مدفوع در کولون است. همچنین، در صورتی که داروهایی مصرف می‌کنید که ممکن است یبوست را تشدید کند، پزشک احتمالا آنها را تغییر خواهد داد. اگر این تغییرات کمک نکنند، درمان‌های دیگر ممکن است لازم باشد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین روش‌ها برای درمان یبوست پرداخته‌ایم که شامل موارد زیر است:
۱. تغییرات در رژیم غذایی
پزشک شما ممکن است تغییرات زیر را برای کاهش یبوست شما توصیه کند:
مصرف رژیم غذایی با فیبر بالا
فیبر به مدفوع حجم می‌دهد و کمک می‌کند تا مایعات را جذب و در خود نگه دارد. این عوامل باعث می‌شوند مدفوع شکل و وزن مناسبی برای حرکت در کولون داشته باشد. مواد غذایی حاوی فیبر شامل میوه، سبزیجات، لوبیا، نان و برنج ارزش غذایی بالایی دارند. برای جلوگیری از نفخ و گاز معده، میزان فیبر را به آرامی افزایش دهید. مصرف ۲۵ تا ۳۴ گرم فیبر در روز برای داشتن یک رژیم غذایی سالم توصیه می‌شود.
مصرف آب کافی
آب و نوشیدنی‌های بدون کافئین مصرف کنید. این کار باعث نرم شدن مدفوع و درمان یبوست خواهد شد. همچنین مصرف آب کافی مانع از نفخ و گاز معده نیز می‌شود.
ورزش در بیشتر روزهای هفته
فعالیت بدنی منظم، باعث بهبود حرکت مدفوع در کولون خواهد شد. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. اگر تاکنون ورزش نکرده‌اید، با پزشک خود در مورد راه‌های ایمن برای شروع آن، صحبت کنید.
۲. ملین‌ها
ملین‌ها داروهایی هستند که به حرکت مدفوع در کولون کمک می‌کنند و در درمان یبوست موثر هستند. هر نوع از این ملین‌ها به طور متفاوتی عمل می‌کنند. ملین‌های زیر بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند:
مکمل‌های فیبردار
مکمل‌های فیبردار در درمان یبوست موثر هستند و به جذب آب در مدفوع کمک می‌کنند. در نتیجه، حرکت مدفوع را نرم‌تر و آسان‌تر خواهند کرد. مکمل‌های فیبردار شامل موارد زیر هستند:
- پسیلیوم (متاموسیل، کانسل)
- پلی‌کربوفیل کلسیم (فایبر کن، ایکولاکتین)
- متیل‌سلولز (سیتروسل)
محرک‌های اسموتیک
ملین‌های اسموتیک با افزایش مقدار مایعات آزاد شده در روده، به حرکت مدفوع در کولون کمک می‌کنند. مثال‌هایی از آنها شامل موارد زیر است:
- هیدروکسید منیزیم خوراکی (دولکولاکس مایع)
- سیترات منیزیم
- لاکتوز (جنرالاک)
- پلی‌اتیلن گلایکول (میرالاکس)
محرک‌های روده
محرک‌های روده باعث فشار بر دیواره آن می‌شوند و با این کار منجر به درمان یبوست خواهند شد. برخی از داروهای محرک روده شامل موارد زیر است:
- بیزاکودیل (کورکتول، دولکولاکس ملین)
- سنوزیدها (اکس‌لاکس، پردیم)
۳. خاکشیر
خاکشیر برای یبوست مفید است. از خاکشیر به‌عنوان یک داروی سنتی در طیف وسیعی از بیماری‌های گوارشی مانند سوءهاضمه، یبوست و نفخ شکم استفاده می‌شود. خاکشیر خاصیت ادرارآور داشته و حرکات روده را بیشتر می‌کند. در نتیجه این عارضه با چند بار مصرف خاکشیر برطرف می‌شود.
به طور معمول دو قاشق چای خوری، آب و گلاب و خاکشیر را در یک لیوان بریزید و خوب مخلوط کنید. این شیوه طرز تهیه خاکشیر و گلاب برای یبوست می‌تواند تا حد زیادی به بهبود عملکرد روده کمک کند. زمان مصرف خاکشیر برای یبوست را هم بهتر است از متخصص طب سنتی یا پزشک بپرسید تا در مصرف آن زیاده روی نشود و بهترین نتیجه را بگیرید.
۴. روغن زیتون برای یبوست
روغن زیتون به‌عنوان یک روان‌کننده در دستگاه گوارش عمل می‌کند. صبح قبل از صبحانه با معده خالی یک قاشق چایخوری یا در صورت شدید بودن یبوست یک قاشق غذا خوری روغن زیتون بخورید تا روده را تحریک کند. روغن زیتون باعث نرم شدن مدفوع شده و اجابت مزاج راحت‌تر می‌شود.
۵. لوبریکانت‌ها
لوبریکانت‌ها مانند روغن‌های معدنی در درمان یبوست موثر هستند و به حرکت مدفوع کمک می‌کنند تا به راحتی از کولون عبور کند.
۶. مصرف آلو خشک
آلو خشک یک ملین طبیعی است. مردم اغلب آلو خشک و آب آن را به عنوان راه حل طبیعی برای یبوست معرفی می‌کنند که دسترسی به آن نیز بسیار راحت است. علاوه بر فیبر، آلو خشک حاوی سوربیتول است که یک الکل شکری است و اثر ملینی دارد.
تحقیقات نشان داده است که مصرف ۵۰ گرم آلو خشک یا حدود ۷ عدد آن، در درمان یبوست موثر است.
۷. مصرف قهوه، به ویژه قهوه دارای کافئین
مصرف قهوه در درمان یبوست موثر است. قهوه باعث تحریک عضلات سیستم گوارش می‌شود و حرکت مدفوع را تسریع می‌کند. در واقع، یک مطالعه در سال ۱۹۹۸ نشان داد که قهوه حاوی کافئین می‌تواند به همان شکلی که یک وعده غذا اثر می‌گذارد، روده را تحریک کند. این اثر ۶۰% قوی‌تر از نوشیدن آب و ۲۳% قوی‌تر از نوشیدن قهوه بدون کافئین بود. قهوه همچنین حاوی مقادیر کمی از فیبر است که به بهبود تعادل باکتری‌های روده، در پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
سخن آخر
یبوست یک مشکل شایع است که می‌تواند به دلایل مختلفی بروز پیدا کند. درمان یبوست و رفع آن می‌تواند با استفاده از روش‌های طبیعی و خانگی ممکن باشد. در این راستا، مصرف موادی مانند سیترات منیزیم، آلو، قهوه (به ویژه قهوه دارای کافئین) و استفاده از روش‌های تغذیه مناسب و تغییر در سبک زندگی می‌تواند به تسکین و رفع یبوست کمک کند.
همچنین، در صورتی که بیماری یبوست به طور مداوم ادامه داشته و با روش‌های خانگی قابل کنترل نباشد، بهتر است با پزشک مشورت کرده و علت آن را تشخیص داده و درمان مناسبی را انتخاب نمایید.
با در نظر گرفتن این نکات و استفاده از راهکارهای مناسب، در بسیاری از موارد یبوست قابل بهبود و کنترل خواهد بود. همچنین، مراقبت از سلامت دستگاه گوارش، تغذیه مناسب، مصرف آب کافی و فعالیت بدنی منظم نیز می‌تواند به جلوگیری از این بیماری و بهبود آن کمک کند.