زردی نوزاد وضعیتی است که در آن پوست و سفیدی‌های چشم نوزاد به رنگ زرد در می‌آید. این تغییر رنگ به دلیل تجمع بیلی‌روبین، که یک ماده زرد رنگ در خون است، ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین محصول تجزیه هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون است و معمولاً توسط کبد تجزیه و از طریق مدفوع و ادرار از بدن خارج می‌شود. در نوزادان، به ویژه نوزادان تازه متولد شده، زردی به دلایل مختلفی می‌تواند رخ دهد:
علل شایع زردی نوزاد:
زردی فیزیولوژیک:
توضیح: این نوع زردی به طور طبیعی پس از تولد به دلیل ناتوانی موقت کبد نوزاد در تجزیه بیلی‌روبین به وجود می‌آید.
زمان شروع: معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی شروع می‌شود و ممکن است به مدت یک تا دو هفته ادامه یابد.
زردی پاتولوژیک:
توضیح: زردی پاتولوژیک به دلیل مشکلات پزشکی خاصی ایجاد می‌شود که ممکن است نیاز به درمان ویژه داشته باشد.
علل: می‌تواند شامل مشکلاتی مانند عفونت‌ها، عدم تطابق گروه خونی بین مادر و نوزاد (مثل گروه خونی AB یا Rh)، بیماری‌های کبدی، یا اختلالات متابولیکی باشد.
زمان شروع: معمولاً زودتر از زردی فیزیولوژیک شروع می‌شود و ممکن است شدیدتر باشد.
زردی ناشی از شیر مادر:
توضیح: در برخی موارد، زردی نوزاد به دلیل ترکیبات موجود در شیر مادر که بر تجزیه بیلی‌روبین تأثیر می‌گذارند، ایجاد می‌شود.
زمان شروع: معمولاً در هفته دوم زندگی شروع می‌شود و می‌تواند تا چند هفته ادامه یابد.
علائم و نشانه‌ها:
تغییر رنگ پوست و سفیدی‌های چشم: به رنگ زرد به ویژه در صورت و بدن.
تغییر رنگ مدفوع و ادرار: مدفوع ممکن است رنگ روشن‌تری پیدا کند و ادرار ممکن است تیره‌تر شود.
خواب‌آلودگی و کاهش تغذیه: نوزاد ممکن است در صورت شدت زردی، کمتر بیدار شده و کمتر تغذیه کند.
تشخیص و درمان:
تشخیص:
معمولاً با مشاهده فیزیکی نوزاد و بررسی تغییر رنگ پوست انجام می‌شود.
برای ارزیابی میزان بیلی‌روبین، آزمایش خون انجام می‌شود.
درمان:
فتوتراپی: استفاده از نور آبی مخصوص برای تبدیل بیلی‌روبین به فرم قابل دفع.
تعویض خون: در موارد شدید که فتوتراپی کافی نیست.
بررسی و درمان علت زمینه‌ای: در صورت وجود مشکلات پزشکی خاص.
نکات مهم و ضرورری هنگام استفاده از دستگاه زردی نوزاد
استفاده از دستگاه زردی (یعنی دستگاهی که برای درمان زردی در نوزادان استفاده می‌شود، که معمولاً به آن دستگاه فتوتراپی گفته می‌شود) نیاز به دقت و توجه به برخی نکات دارد. در اینجا چند نکته مهم برای استفاده صحیح از این دستگاه آورده شده است:
موقعیت نوزاد: نوزاد باید در نزدیکی لامپ‌های دستگاه و در موقعیت صحیح قرار گیرد تا بیشترین تأثیر درمانی را داشته باشد. معمولاً نوزاد باید در زیر لامپ‌ها و در معرض نور قرار گیرد.
حفاظت از چشم‌ها: نور دستگاه فتوتراپی می‌تواند به چشم‌های نوزاد آسیب برساند. بنابراین، حتماً از عینک‌های مخصوص برای محافظت از چشم‌های نوزاد استفاده کنید. این عینک‌ها معمولاً با دستگاه ارائه می‌شوند.
حفاظت از پوست: برای جلوگیری از آسیب به پوست نوزاد، مطمئن شوید که پوست او به مدت طولانی در معرض نور نباشد و از پارچه‌های نرم و مناسب برای پوشاندن قسمت‌های غیر در معرض نور استفاده کنید.
دما و راحتی: مطمئن شوید که دمای محیط مناسب است و نوزاد به هیچ عنوان دچار گرمازدگی نمی‌شود. دستگاه‌های فتوتراپی معمولاً دما را کنترل می‌کنند، اما باید به دمای بدن نوزاد هم توجه داشته باشید.
بررسی سطح زردی: نظارت بر سطح زردی نوزاد بسیار مهم است. این سطح معمولاً با آزمایش‌های خون مشخص می‌شود و باید تحت نظر پزشک قرار گیرد. پزشک باید نظارت کند که درمان به درستی پیش می‌رود.
پایش و مراقبت: نوزاد را به طور منظم بررسی کنید و مطمئن شوید که دستگاه به درستی کار می‌کند. اگر هر گونه مشکلی در دستگاه یا در وضعیت نوزاد مشاهده کردید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
مشاوره با پزشک: همیشه از پزشک خود مشاوره بگیرید و دستورات او را دنبال کنید. پزشک می‌تواند اطلاعات خاص و دقیق‌تری درباره نحوه استفاده از دستگاه و مدت زمان درمان ارائه دهد.
با رعایت این نکات، می‌توانید به بهبود وضعیت نوزاد و انجام درمان موثرتر کمک کنید.
نحوه عملکرد دستگاه زردی
دستگاه زردی یا فتوتراپی (Phototherapy) برای درمان زردی در نوزادان استفاده می‌شود. زردی معمولاً به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون نوزاد به وجود می‌آید. دستگاه فتوتراپی با استفاده از نور مخصوص به کاهش سطح بیلی‌روبین کمک می‌کند. در اینجا نحوه عملکرد دستگاه فتوتراپی به طور مختصر توضیح داده شده است:
تولید نور: دستگاه فتوتراپی از لامپ‌های خاصی استفاده می‌کند که نور آبی با طول موج خاص تولید می‌کنند. این نور باعث می‌شود که بیلی‌روبین در خون نوزاد به فرم قابل حل‌تر تبدیل شود. این تبدیل به فرمی از بیلی‌روبین که به راحتی از بدن خارج می‌شود، کمک می‌کند.
تأثیر بر بیلی‌روبین: نور آبی دستگاه فتوتراپی با جذب شدن توسط پوست نوزاد، بیلی‌روبین را به صورت بیلی‌روبین کانوژاته (قابل حل در آب) تبدیل می‌کند. این فرم از بیلی‌روبین به راحتی از طریق کبد و سیستم ادراری نوزاد دفع می‌شود.
قرار دادن نوزاد: نوزاد معمولاً زیر دستگاه و در معرض نور قرار می‌گیرد. در برخی موارد، نوزاد را به شکلی در زیر نور قرار می‌دهند که پوست او بیشترین تماس را با نور داشته باشد. این کار باعث می‌شود که بیشترین میزان بیلی‌روبین تحت تأثیر نور قرار گیرد.
حفاظت از چشم‌ها و پوست: به دلیل اینکه نور فتوتراپی ممکن است به چشم‌ها و پوست نوزاد آسیب برساند، نوزاد باید عینک‌های مخصوص برای محافظت از چشم‌ها و پارچه‌های محافظ برای پوست استفاده کند.
کنترل دما و راحتی: دستگاه‌های فتوتراپی مدرن معمولاً دارای سیستم‌هایی برای کنترل دما هستند تا از داغ شدن نوزاد جلوگیری شود. نوزاد باید در دمای مناسب نگه‌داشته شود و باید به طور منظم بررسی شود تا مطمئن شوید که از نظر راحتی و سلامت در وضعیت خوبی است.
مدت زمان درمان: مدت زمان درمان بستگی به شدت زردی و وضعیت خاص نوزاد دارد. پزشک معمولاً مدت زمان لازم برای استفاده از دستگاه فتوتراپی را تعیین می‌کند و ممکن است برای نظارت بر پیشرفت، آزمایش‌های دوره‌ای انجام دهد.
دستگاه فتوتراپی یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش سطح بیلی‌روبین در نوزادان و درمان زردی است، اما استفاده صحیح و نظارت دقیق در طول درمان بسیار مهم است.
مدت زمان استفاده از دستگاه زردی باید چقدر باشد؟
مدت زمان استفاده از دستگاه فتوتراپی برای درمان زردی نوزاد به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله شدت زردی، وضعیت کلی نوزاد، و میزان پاسخ به درمان. به طور کلی، مدت زمان درمان با دستگاه فتوتراپی می‌تواند از چند ساعت تا چند روز متغیر باشد. در اینجا چند نکته کلیدی برای تعیین مدت زمان استفاده آورده شده است:
شدت زردی: اگر سطح بیلی‌روبین نوزاد بالاست، ممکن است نیاز به درمان طولانی‌تری باشد. پزشک معمولاً میزان بیلی‌روبین را با استفاده از آزمایش خون ارزیابی کرده و بر اساس آن مدت زمان درمان را تعیین می‌کند.
پاسخ به درمان: در برخی موارد، نوزاد ممکن است به سرعت به درمان پاسخ دهد و سطح بیلی‌روبین کاهش یابد. در این صورت، مدت زمان درمان ممکن است کوتاه‌تر باشد. پزشک با نظارت منظم بر سطح بیلی‌روبین، تغییرات لازم را در مدت زمان درمان اعمال می‌کند.
نظارت پزشکی: پزشک معمولاً تصمیم می‌گیرد که نوزاد چقدر باید تحت درمان با فتوتراپی باشد. او ممکن است بر اساس نتایج آزمایش‌های دوره‌ای، مدت زمان و شرایط درمان را تنظیم کند.
واکنش نوزاد به درمان: در برخی موارد، نوزاد ممکن است نیاز به استراحت یا مراقبت‌های اضافی داشته باشد، که می‌تواند بر مدت زمان درمان تأثیر بگذارد.
نگهداری و مراقبت: در طول درمان، پزشک ممکن است نظارت‌های دوره‌ای انجام دهد و بر اساس نتایج بررسی‌های مداوم، درمان را ادامه یا متوقف کند.
به طور کلی، برای اکثر نوزادان، درمان با دستگاه فتوتراپی معمولاً از ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد، اما ممکن است در برخی موارد خاص نیاز به زمان بیشتری باشد. همیشه توصیه می‌شود که برای تعیین دقیق مدت زمان استفاده و پیگیری وضعیت نوزاد، با پزشک متخصص مشورت کنید.